با توجه به گسترش روز افزون روابط بین المللی اقتصادی و تجاری، شاهد بسته شدن قرارداد‌های بین المللی هستیم. در پاره‌ای موارد اشخاص حقیقی یا حقوقی، ملزم به انعقاد قرارداد با اشخصاصی حقیقی یا حقوقی در سایر کشور‌ها هستند. در این نوع قرار‌داد‌ها نیز، باید مسائل حقوقی را به خوبی رعایت کرد تا بعد‌ها بتوان از داد‌گاه‌هایی در داخل و یا خارج کشور آن را پیگیر شد. در این مقاله قصد داریم به بررسی و تحلیل انواع قرارداد بین المللی و کاربرد آن بپردازیم.
قرارداد بین المللی چیست؟

به قرار‌داد‌هایی که در آن‌ها دست کم یک عنصر خارجی وجود داشته باشد، قرارداد بین المللی گفته می‌شود. مانند تابعیت دو طرف قرار‌داد، محل بسته شدن قرار‌داد و سایر موارد.

افراد بسیار زیادی وجود دارند که با انواع معاملات و مبادلات بین المللی مواجه می‌شوند و برای انجام معامله‌های خود با چالش‌های عدیده‌ای مواجه هستند. شناخت اصول و قواعد حقوقی، در تنظیم متن انواع قرار‌داد‌های بین المللی موجود برای جلو‌گیری از هر‌گونه ضرر و زیان احتمالی در صورت فسخ قرار‌داد و یا دیگر مشکلات از این دست، از اهمیت بسزایی برخوردار است.

یک قرار‌داد، زمانی بین المللی محسوب می‌گردد که طرفین قرار‌داد، ساکن کشور‌های مختلفی باشند و یا محل اجرای این قرار‌داد، بیرون از محل سکونت طرفین قرار‌داد باشد. قبل از تنظیم هر گونه قرار‌داد بین المللی، دو طرف قرار‌داد باید راجع به مواردی از جمله مقدار، میزان کیفیت، پرداخت‌ها، تضامین قرار‌داد و زمان تحویل خدمت یا کالای مد نظر به توافق برسند.

اگر بخواهیم تعریف جامعی از یک قرار‌داد تجاری بین المللی ارائه کنیم به صورت زیر است:

«یک نوع قرار‌داد است که دو طرف آن، با پذیرفتن حقوق و تعهد‌هایی که دست کم یک عنصر خارجی دارا می‌باشد، به ایجاد ماهیتی حقوقی اقدام کند».
ساختار و ارکان قرار‌داد بین المللی

اهمیت قرار‌داد در دنیای امروز بر هیچ کس پوشیده نیست. انعقاد قرار‌داد‌های حقوقی بر مبنای اصول حاکم بر قرار‌داد‌های تجاری بین المللی، ضامن تسهیل در انجام امور پیچیده مربوط به آن است. قرار‌داد‌ها اغلب به صورت مکتوب بسته می‌شوند و هانواع قرارداد بین المللیر قرار‌داد شکل منحصر به فرد خود را دارد که باید به نکته‌های حقوقی آن توجه نمود.

دو طرف قرار‌داد: قرار‌داد حقوقی دو طرفه است که امکان دارد شخصی حقوقی و یا حقیقی باشد.
موضوع: متعد شدن به اجرای کاری است که قرار‌داد بر مبنای آن بسته شده است که موضوع آن نباید ناقض قانون‌های کشور و حقوق بین المللی باشد و از نظر عقلانی سود آور نیز باشد.
تعهد: در هنگام عقد قرار‌داد‌های بین المللی، باید مسئولیت‌ها و تعهد‌های کاری دو طرف قرار‌داد به صورت مکتوب باشد.
مدت انجام قرار‌داد: تعیین مدت زمان انجام قرار‌داد و مفاد آن
تضمین: در هنگام بسته شدن قرار‌داد، امکان عدم انجام تعهدات از هر یک از طرفین قرار‌داد وجود دارد. در صورت بروز چنین مشکلی، باید تضمین قرار‌داد معین گردد تا طرف ضرر دیده، خسارت خود را بتواند دریافت کند.
بهای کالا یا خدمت ارائه شده، تضمین و ضمانت، قوانین حاکم بر قرار‌داد، فورس ماژور و سایر موارد.

انواع قرار‌داد‌ بین المللی

انواع قرار‌داد‌های بین المللی در ۳ حوزه زیر جای گرفته‌اند:

فروش
خدمات
فروش و خدمات

به جز موارد ذکر شده، قرار‌داد‌های کاربردی دیگری نیز وجود دارند که هر یک کاربرد و ماهیت خاصی را از خود به نمایش می‌گذارند که در ادامه به صورت مختصری آن‌ها را شرح می‌دهیم.
فرانشیز

فرانشیز یا حق امتیاز به گونه‌ای از قرار‌داد گفته می‌شود که در آن یک شرکت، به شرکتی دیگر این اختیار را می‌دهد تا محصولات تولیدی و یا خدماتش را به فروش برساند و در ازای آن مبلغی را به آن شرکت اعطا کند. انواع قرار‌داد فرانشیز از لحاظ ماهیت شامل موارد روبرو است: فرانشیز تولیدی، توزیعی و خدماتی

قرارداد بین المللی فرانشیز

حمل و نقل کالا

قرار‌دادی که منجر به جا‌به‌جایی یا حمل و نقل کالا از داخل کشور مبدا به داخل کشور مقصد، بر اساس قوانین و مقررات موجود می‌شود، قرار‌داد حمل و نقل بین المللی کالا گفته می‌شود که این روش‌های حمل و نقل بین المللی در مجموع در ۶ دسته جای می‌گیرند. هوایی، دریایی، ریلی، جاده‌ای، خط لوله و مرکب
تامین مالی یا فاینانس

از جمله روش‌های رایج برای تامین مالی پروژه‌ها، قرار‌داد تامین مالی یا فاینانس است که تعریف حقوقی آن به شرح زیر است: « بهره‌مندی از خطوط اعتباری برای گرفتن وام از موسسه‌های مالی بین المللی. تامین مالی از طریق بهره‌گیری از تسهیلات خارجی با انعقاد قرار‌داد تامین مالی برای توسعه شاخص اقتصادی کشور‌های در حال توسعه، از جمله ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بیع متقابل

در این قرار‌داد‌های بلند مدت که بازه زمانی ۳ تا ۲۰ ساله دارند، شرکت سرمایه گذار خارجی که پیمانکار اصلی پروژه محسوب می‌گردد، هزینه‌های سرمایه‌گذای و تجهیز منابع در یک پروژه را عهده‌ دار می‌شود و عملیات ساخت و توسعه پروژه مورد توافق شروع خواهد شد. در کشور ما در حوزه انرژی و نفت و گاز از این نوع قرار‌داد بهره برده می‌شود.
جوینت ونچر

این نوع قرار‌داد مشارکت و همکاری که از جمله پرکاربرد‌ترین انواع قرار‌داد‌های بین المللی است، در آن هر یک از دو طرف قرار‌داد، اجرای فعالیت مشخصی را به صورت مشترک عهده دار می‌شوند و در نهایت در سود و زیان حاصله از انجام آن پروژه سهیم خواهند بود.
لیسانس

قرار‌داد لیسانس که به قرار‌داد‌های اعطای مجوز و حق استفاده از مالکیت فکری نیز شناخته می‌شود، یکی از طرفین قرار‌داد، حق بهره برداری، بهره مندی و انتفاع از داریی‌های مشهود یا نا‌مشهود طرف دیگر قرارداد را در یک منطقه جغرافیایی معین را به دست می‌گیرد.
توزیع بین المللی

هر یک از طرفین قرار‌داد، تامین کننده یا توزیع کننده هستند. تامین کننده یا فقط تولید کننده است و یا تنها صادر می‌کند. توزیع کننده نیز از تامین کننده، محصولات را خریداری می‌کند و با فروش آن‌ها به سایرین به سود می‌رسد.
خرید و فروش بین المللی کالا

این نوع قرار‌داد‌ها بر حسب موضوع، دو طرف قرار‌داد، مدت زمان و قوانین حقوقی موجود انواع گوناگونی دارند و برای شناخت آن‌ها نیاز به دانش حقوقی وسیع و گسترده‌ای است.
کلید در دست

در این نوع قرار‌داد میزان دخالت کارفرما در هر یک از مراحل طراحی و ساخت به حداقل می‌رسد و مسئولیت آن بر عهده پیمانکار گذاشته می‌شود.